Tổng thống Donald Trump đã mở rộng ranh giới luật thương mại mới với luật trừng phạt khẩn cấp để biện minh cho việc áp thuế 25% đối với hàng nhập khẩu từ Canada và Mexico và thuế bổ sung 10% đối với hàng hóa Trung Quốc.
Các chuyên gia thương mại và pháp lý cho biết Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế năm 1977 (IEEPA) chưa được kiểm chứng để áp dụng thuế nhập khẩu và hành động của ông Trump có thể sẽ phải đối mặt với những thách thức nhanh chóng của tòa án có thể tạo ra tiền lệ quan trọng.
Như dự đoán rộng rãi, ông Trump đã tuyên bố tình trạng khẩn cấp quốc gia theo IEEPA vào thứ Bảy (01/02), viện dẫn “mối đe dọa bất thường” từ fentanyl và nhập cư bất hợp pháp. Luật này trao cho Tổng thống quyền hạn rộng rãi để áp đặt các biện pháp trừng phạt kinh tế và tài chính trong thời kỳ khủng hoảng, bao gồm cả đối với Nga về cuộc chiến ở Ukraine.
IEEPA đã trao cho ông Trump con đường nhanh nhất để áp đặt thuế quan, vì luật thương mại mà ông sử dụng trong 4 năm đầu tiên để đánh thuế thép, nhôm và hàng hóa Trung Quốc sẽ đòi hỏi phải điều tra kéo dài nhiều tháng và tham vấn công chúng.
Tương đồng gần nhất với hành động của ông Trump trong lịch sử là khi cố Tổng thống Richard Nixon sử dụng luật tiền nhiệm của IEEPA để áp đặt mức thuế quan 10% trên toàn nước Mỹ vào năm 1971 nhằm ngăn chặn tình trạng nhập khẩu gia tăng trong bối cảnh khủng hoảng cán cân thanh toán sau khi đưa đồng USD ra khỏi chế độ bản vị vàng.
Tòa án đã duy trì hành động của ông Nixon, nhưng Jennifer Hillman, giáo sư luật thương mại tại Đại học Georgetown và cựu thẩm phán phúc thẩm của Tổ chức Thương mại Thế giới, cho biết hành động của ông Trump có thể không phù hợp với tình trạng khẩn cấp.
Phán quyết của ông Nixon và ngôn ngữ yêu cầu báo cáo trong luật IEEPA cho thấy cần phải có mối liên hệ nhân quả giữa tình trạng khẩn cấp – fentanyl và người di cư – và biện pháp khắc phục: thuế quan chung đối với Canada, Mexico và Trung Quốc.
Ông Trump đã đe dọa sẽ sử dụng IEEPA vào năm 2019 để ủng hộ mức thuế 5% đối với hàng hóa của Mexico liên quan đến vấn đề di cư biên giới, nhưng chưa bao giờ ban bố tình trạng khẩn cấp sau khi Mexico đồng ý tăng cường an ninh biên giới .
Ông cũng đã viện dẫn Đạo luật Tình trạng khẩn cấp quốc gia để sử dụng tiền liên bang để trả cho việc xây dựng bức tường ở biên giới phía nam trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình.
Peter Harrell, luật sư an ninh quốc gia và là thành viên cấp cao tại Trung tâm An Ninh Hoa Kỳ Mới, cho biết nếu tòa án cho phép sử dụng IEEPA để áp dụng thuế quan, Quốc hội nên cải cách IEEPA để có sự giám sát chặt chẽ hơn.
Thượng nghị sĩ Hoa Kỳ Tim Kaine, một đảng viên Dân chủ, đã giới thiệu luật vào tháng trước, để hạn chế việc sử dụng IEEPA cho mục đích áp dụng thuế quan, với lý do IEEPA không bao giờ được thiết kế hoặc áp dụng cho mục đích áp dụng thuế quan như vậy.
“Người dân Virginia muốn giá thấp hơn chứ không phải giá cao hơn và điều cuối cùng chúng ta cần là những loại thuế mới vô nghĩa đối với hàng nhập khẩu từ ba đối tác thương mại lớn nhất của Hoa Kỳ”, ông Kaine phát biểu vào thứ Bảy.
