Chứng khoán phái sinh được xem là các hợp đồng thu được giá trị từ tài sản cơ sở, được sử dụng rộng rãi để đầu cơ và kiếm lời. Bên cạnh đó, chúng cũng còn được sử dụng như một phương tiện chuyển giao rủi ro. Hình thức đầu tư chứng khoán phái sinh có an toàn hay không, cùng đánh giá sàn tìm hiểu ở bài viết sau.
1. Chứng khoán phái sinh là gì?
Chứng khoán phái sinh là công cụ tài chính mà giá trị của chúng phụ thuộc vào giá của một tài sản cơ sở cụ thể. Các loại tài sản cơ sở của chứng khoán phái sinh chẳng hạn là hàng hóa như nông sản, kim loại … hoặc các công cụ tài chính như cổ phiếu, trái phiếu …
Chứng khoán phái sinh quy định quyền lợi và nghĩa vụ của các bên tham gia hợp đồng trong việc thanh toán hoặc chuyển nhượng tài sản cơ sở theo giá thỏa thuận trước tại một thời điểm nhất định trong tương lai.
Do không có tài sản vật chất nào được giao dịch khi các vị thế phái sinh được mở, chúng thường tồn tại dưới dạng hợp đồng giữa hai bên, có thể được giao dịch qua quầy hoặc trên sàn chứng khoán. Một loạt các tài sản cơ bản có thể được giao dịch bằng cách sử dụng các công cụ phái sinh bao gồm ngoại hối, cổ phiếu, chỉ số, trái phiếu và hàng hóa.
Thị trường chứng khoán Việt Nam còn khá non trẻ khi chỉ mới vận hành được thời gian 3 năm trở lại đây. Có thể thấy sản phẩm giao dịch chính là hợp đồng tương lai trái phiếu chính phủ 5 năm và hợp đồng tương lai chỉ số cổ phiếu VN30. Có thể thấy thị trường chứng khoán phái sinh đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa rủi ro cũng như góp phần vào việc ổn định thị trường cơ sở.
2. Có nên đầu tư chứng khoán phái sinh hay không?
- Ưu điểm của chênh lệch giá: giao dịch chênh lệch liên quan đến việc mua một hàng hóa hoặc chứng khoán với giá thấp trên một thị trường và bán chúng với giá cao ở một thị trường khác. Bằng cách này, bạn được hưởng lợi từ sự chênh lệch giá hàng hóa ở hai thị trường khác nhau.
- Bảo vệ chống lại sự biến động của thị trường: Sự biến động giá của tài sản có thể làm tăng xác suất thua lỗ của người chơi. Nhà đầu tư có thể tìm kiếm các sản phẩm trên thị trường phái sinh để giúp người chơi tự bảo vệ mình trước sự giảm giá của cổ phiếu bạn sở hữu. Ngoài ra, bạn có thể mua sản phẩm để chống tăng giá phòng trường hợp còn hàng mà bạn định mua.
- Thặng dư quỹ: Một số cá nhân sử dụng chứng khoán phái sinh như một phương tiện chuyển rủi ro. Tuy nhiên, những người khác sử dụng chúng để đầu tư và sinh lời. Tại đây, bạn có thể tận dụng các biến động giá mà không thực sự bán cổ phiếu cơ sở.
3. Các loại hợp đồng chứng khoán phái sinh
3.1. Quyền chọn
Quyền chọn là một hợp đồng phái sinh cung cấp cho người mua quyền mua / bán tài sản cơ bản ở mức giá xác định trong một khoảng thời gian nhất định. Người mua không có nghĩa vụ phải thực hiện quyền chọn. Người bán quyền chọn được gọi là người viết quyền chọn.
Giá xác định được gọi là giá thực. Bạn có thể thực hiện tùy chọn kiểu Mỹ bất kỳ lúc nào trước khi thời hạn tùy chọn hết hạn. Tuy nhiên, các tùy chọn kiểu châu Âu chỉ có thể được thực hiện vào ngày hết hạn.
3.2. Hợp đồng tương lai
Hợp đồng tương lai là những hợp đồng được tiêu chuẩn hóa cho phép người sở hữu mua / bán tài sản với mức giá đã thỏa thuận vào một ngày xác định. Các bên trong hợp đồng tương lai có nghĩa vụ thực hiện hợp đồng. Các hợp đồng này được giao dịch trên thị trường chứng khoán.
Giá trị của hợp đồng tương lai được đánh dấu để có mặt trên thị trường mỗi ngày. Nghĩa là giá trị hợp đồng được điều chỉnh theo diễn biến thị trường cho đến ngày hết hạn.
3.3. Kỳ hạn
Thời hạn giống như hợp đồng tương lai, trong đó người nắm giữ có nghĩa vụ thực hiện hợp đồng. Nhưng không được chuẩn hóa và không được giao dịch trên các sàn chứng khoán. Chúng có thể được tùy chỉnh để phù hợp với yêu cầu của các bên trong hợp đồng.
3.4. Hoán đổi
Hoán đổi là một hợp đồng chứng khoán phái sinh, trong đó hai bên trao đổi các nghĩa vụ tài chính của mình. Dòng tiền dựa trên số tiền gốc được thỏa thuận giữa hai bên mà không có sự trao đổi về tiền gốc.
Lượng tiền lưu chuyển dựa trên lãi suất. Một dòng tiền nói chung là cố định và dòng tiền kia thay đổi trên cơ sở lãi suất chuẩn. Giao dịch hoán đổi lãi suất là loại hình được sử dụng phổ biến nhất. Hoán đổi không được giao dịch trên các sàn giao dịch chứng khoán.
4. Cách giao dịch trên thị trường phái sinh
- Người chơi cần hiểu rõ hoạt động của thị trường phái sinh trước khi giao dịch. Các chiến lược áp dụng trong chứng khoán phái sinh hoàn toàn khác với chiến lược của thị trường chứng khoán.
- Thị trường phái sinh yêu cầu người chơi phải ký quỹ trước khi bắt đầu giao dịch. Không thể rút tiền ký quỹ cho đến khi giao dịch được thanh toán. Hơn nữa, bạn cần phải bổ sung số lượng khi nó giảm xuống dưới mức tối thiểu.
- Nhà đầu tư phải có một tài khoản giao dịch đang hoạt động cho phép giao dịch phái sinh. Nếu bạn đang sử dụng dịch vụ của một nhà môi giới, thì bạn có thể đặt lệnh trực tuyến hoặc trên điện thoại.
- Đối với việc lựa chọn cổ phiếu, người chơi phải xem xét các yếu tố như tiền mặt, yêu cầu ký quỹ, giá của hợp đồng và cổ phiếu cơ bản. Đảm bảo mọi thứ phù hợp với túi tiền của bạn.
5. Ưu điểm của thị trường chứng khoán phái sinh
- Phòng ngừa rủi ro biến động giá: các sản phẩm phái sinh giúp người chơi hạn chế được rủi ro khi tham gia đầu tư tài chính. Ngoài ra còn cung cấp cho trader công cụ phòng vệ rủi ro biến động giá. Khi dự đoán được mức giá của một tài sản sẽ tương thì trader sẽ tham gia hợp đồng tương lai với mức giá tài sản cơ sở được xác định tại thời điểm hiện tại. Ngược lại, nếu giá giảm, trader sẽ thực hiện bán để giảm thiểu rủi ro.
- Giao dịch linh hoạt: phương thức giao dịch chứng khoán phái sinh trên thị trường cơ sở tương tự với chứng khoán cơ sở. Tuy nhiên, công cụ này cho phép trader trải nghiệm một số tính năng đa năng khác. Có thể kể đến như tính năng bán khống, giao dịch T + 0, lãi / lỗ trong ngày.
- Tính thanh khoản cao: chứng khoán phái sinh có tính thanh khoản cao. Vì sản phẩm này được niêm yết và giao dịch tập trung trên Sở giao dịch chứng khoán. Bên cạnh đó, người mua và người bán đều tập trung tạo tính thanh khoản cao. Giá cả, khối lượng và giá trị được giao dịch công khai cũng giúp minh bạch các giao dịch.
- Bán khống chứng khoán: thị trường chứng khoán phái sinh cho phép nhà đầu tư bán khống ngay cả khi không có tài sản cơ sở.
- Đầu cơ: thị trường chứng khoán phái sinh hoạt động 2 chiều. Người chơi có thể kiếm được lợi nhuận cả khi thị trường đi lên và đi xuống nếu dự đoán đúng xu hướng của nó.
- Lợi thế đòn bẩy: công cụ đòn bẩy sẽ giúp trader sở hữu được nhiều cổ phiếu với mức giá thấp. Nhà đầu tư chỉ cần ký quỹ một phần tài sản thế nhưng được giao dịch với cổ phiếu có giá trị gấp nhiều lần số tiền ký quỹ.
6. Nhược điểm của chứng khoán phái sinh
- Rủi ro cao: Các công cụ phái sinh có thể biến động và có thể bị lỗ đáng kể.
- Đầu tư có định hướng: Các công cụ phái sinh không thể đoán trước và phụ thuộc nhiều vào đầu cơ. Công cụ đầu tư này có thể mang lại tổn thất lớn nếu đầu tư không hợp lý.
7. So sánh chứng khoán phái sinh và chứng khoán cơ sở
Phần kết
Thị trường chứng khoán phái sinh cũng có các ưu và nhược điểm khác nhau. Việc có nên đầu tư vào thị trường này hay không còn tùy thuộc vào quyết định của từng đối tượng nhà đầu tư. Hy vọng bài viết trên có thể mang lại có bạn đọc nhiều kiến thức bổ ích.
